گفتگو با حجت‌الاسلام پاک‌نیا درباره فتوت در اسلام | امیرمؤمنان (ع) به جوانمردی معنا بخشید
امروز به جوانمردی و فتوت از جنس آنچه در سیره اهل‌بیت (ع) است، در زندگی‌هایمان بسیار نیاز داریم؛ به‌ویژه درمیان مسئولان و مدیران که چشم همه مردم به آن‌هاست.
آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ هفدهمین روز از ماه شوال، سالروز شکست تاریخی عمروبن‌عبدود از حضرت علی (ع) در جنگ خندق است که به این مناسبت، روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نام گرفته است. به‌مناسبت فرارسیدن این روز در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالکریم پاک‌نیا، محقق و مؤلف سیره اهل‌بیت (ع) و صاحب آثاری همچون «ویژگی‌های امام‌رضا (ع)» و «اندیشه‌های قرآنی امام‌جواد (ع)»، مروری کرده‌ایم جلوه‌های جوانمردی و فتوت در سیره امیرالمؤمنین (ع) و نیازی را که جامعه امروز به این ویژگی دارد.
فتوت و جوانمردی
درباره فتوت و جوانمردی در قرآن و سیره اهل‌بیت (ع)، نکات فراوانی وجود دارد و این بحث، دارای گستره‌ای پهناور است و همه فضایل اخلاقی را شامل می‌شود. گاه به معنای عام، فضیلت اخلاقی شمرده شده و در برخی مواقع به معنای اخص تعبیر شده است؛ برای مثال قرآن حضرت ابراهیم (ع) را اسوه جوانمردان معرفی می‌کند یا آنکه از حضرت یوسف (ع) به شخصیتی جوانمرد و دارای فتوت یاد می‌کند که در مسائل ناموسی، خویشتن‌داری کرد یا در اشاره به ماجرای اصحاب کهف، از آن‌ها به جوانمردانی تعبیر می‌شود که از حق دفاع کردند؛ «إِذْ أَوَى الْفِتْیَه إِلَى الْکَهْفِ؛ زمانى را به خاطر بیاور که آن جوانمردان به غار پناه بردند».
جوانمردی در سیره اهل‌بیت (ع)
در روایتی که در محاسن برقی نقل شده و علامه‌مجلسی نیز آن را آورده، آمده است که فردی به امام‌رضا (ع) گفت: به قدر جوانمردی خود به من بخشش کنید؛ حضرت فرمودند: این میزان در توانم نیست. وی پاسخ داد: پس به اندازه جوانمردی من، عطا کنید. حضرت فرمودند: این مقدور است و به وی چندین دینار بخشیدند. این نقل نشان می‌دهد که فتوت و جوانمردی حضرات معصوم (ع) به قدری است که در بسیاری از اوقات، نمی‌توان به آن جلوه بیرونی داد.
علی‌بن‌ابیطالب (ع)؛ اسوه جوانمردان
در غزوه احد درپی رشادت‌های امیرالمؤمنین علی (ع) ندا آمد: «لا فَتى اِلاّ عَلِى، لا سَیفَ اِلاّ ذُوالفَقار؛ جوانمردی جز علی (ع) و شمشیری جز ذوالفقار نیست». حضرت امیر (ع) در این جنگ از خود جوانمردی بی‌نظیری نشان دادند و به‌تن‌هایی پرچم اسلام را در آن موقعیتی که همه درصدد ترک صحنه بودند، برافراشتند. کسی در فتوت و جوانمردی به پای امام‌علی (ع) نمی‌رسد و درباره ایشان فتوت‌نامه‌های متعدد نوشته شده است. یکی از نشانه‌های جوانمردی ایشان این است که امام‌علی (ع) به گفته‌های خود عمل می‌کردند. ایشان می‌فرمایند: «ای مردم، به خدا سوگند! من شما را به طاعتی وادار نمی‌کنم، مگر آنکه پیش از آن خود به آن عمل کرده باشم و از معصیتی بازنمی‌دارم، مگر آنکه خود آن را ترک کرده باشم». (خطبه ۱۷۵)
امیرالمؤمنین (ع) در جنگ احزاب چنان با عمربن‌عبدود جوانمردانه جنگیدند که وقتی خواهر عَمرو بالای جنازه او آمد، گفت: «افتخار می‌کنم برادرم با یک جوانمرد جنگیده است. هر شخص دیگری بود، لباس و اموال او را غارت می‌کرد». علاوه‌بر این، وقتی بعد از رحلت پیامبر (ص) به بیت ایشان، حمله و همسرشان را مجروح کردند، امام‌علی (ع) به‌خاطر نهال نوپای اسلام باوجود آن غیرت سرشار صبوری کردند، بنابراین در پاسخ به آن‌ها که شیعه را برای شیر خدا خواندن امام‌علی (ع) تمسخر می‌کنند، باید گفت: جوانمردی و کنترل خشم و غضب از ویژگی‌های مردان الهی است. حضرت امیر (ع) در هنگام شهادت و جراحت به دست ابن‌ملجم، نیز وقتی برایشان شیر بردند، نیمی از آن را به قاتلشان که مجروح بود، دادند.
۳ نشانه جوانمردی
سخنان امام‌علی (ع) جملگی تجلی جوانمردی و فتوت است. ایشان در جایی می‌فرمایند: «سه چیز نشانه مروت، فتوت و جوانمردی یک انسان است؛ کار‌های نیک را در جامعه رواج دهد (بسط معروف)، اعمال نیک انجام دهد و در این‌باره منت بر کسی نگذارد». در روایت دیگری از ایشان است که: «پاکدامنی و عفت، اساس جوانمردی است» و در روایتی دیگر از حضرت امیر (ع) حیا اساس جوانمردی و ثمره آن، عفت معرفی شده است و نیز از مولای متقیان (ع) است که فرمودند: «سه چیز عین فتوت و جوانمردی است؛ بخشش درحال تنگدستی، تحمل و صبوری بدون ذلت‌پذیری و خودداری از خواهش و درخواست از دیگران.»
امام‌حسین (ع) نیز در ماجرای کربلا تا جای ممکن کوشیدند با جوانمردی مقابل آن همه شقاوت رفتار کنند؛ اهل‌بیت امام (ع) نیز چنین بودند، چنان‌که در مسیر اسارت با وجود آن‌همه اذیت و آزار، واکنش بدی نشان ندادند و فضایل اخلاقی را حفظ کردند تا برای آیندگان درس باشد. همچنین امام‌حسن (ع) وقتی مرد شامی به ایشان نسبت‌های ناروا داد و فحاشی کرد، با کرامت برخورد کردند و بر اثر این رفتار امام (ع)، آن فرد اظهار پشیمانی کرد و خجل شد و گفت: «خدا بهتر می‌داند رسالت را در کدام خاندان جوانمرد قرار دهد».
اهل‌بیت (ع) با فتوت و جوانمردی در مقابل پلشتی‌ها، اقشار و افراد را جذب می‌کردند، چنان‌که وقتی شخصی در حمام، امام‌رضا (ع) را نشناخت و حضرت را به خدمت گرفت، امام (ع) کلامی سخن نگفتند و با جوانمردی تا پایان به امور آن فرد رسیدگی کردند و این‌ها همه تحول‌آفرین بود.
این روایات و اتفاقات در کتاب تاریخ به یادگار مانده است و گاه غافلانه از کنارشان می‌گذریم، درحالی‌که باید آن‌ها را معرفی و برجسته کرد و دستمایه خلق فیلم و سریال قرار داد؛ مثل ماجرای اصحاب کهف که قرآن فتوتشان را مثال می‌زند. امروز شهدا جلوه بارز فتوت و جوانمردی‌اند که باید سیره آن‌ها را معرفی و برجسته کنیم. همچنین باید جلوه‌هایی از ناجوانمردی دشمنان اهل‌بیت (ع) و دین را نشان دهیم و بین حق و باطل مقایسه کنیم.
امروز به جوانمردی و فتوت از جنس آنچه در سیره اهل‌بیت (ع) است، در زندگی‌هایمان بسیار نیاز داریم؛ به‌ویژه درمیان مسئولان و مدیران که چشم همه مردم به آن‌هاست. باید شخصیت‌هایی که چنین رفتار و سیره‌ای دارند، معرفی شوند؛ همچون شهدایی که برای دین، امنیت و سلامت و... از خود جوانمردی نشان دادند و جانشان را بخشیدند. نسل جدید ما نیاز دارد که این اسوه‌ها و الگو‌ها معرفی شوند. در گذشته بسیار بودند پهلوانانی که برای به‌دست آوردن دل مادر حریف خود، مقابل حریفشان شکست می‌خوردند.
متأسفانه در این عرصه‌ها، جهاد تبیین را به‌کار نگرفته‌ایم. اگر این آموزه‌ها را تبیین کنیم، مردم شیفته و واله می‌شوند، چنان‌که امام‌رضا (ع) فرمودند: «اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌شناختند، بی‌شک از ما پیروی می‌کردند.» ما در این زمینه خلأ داریم و جوانان و مردم نمی‌دانند باید از چه کسی پیروی کنند. اگر سیره اهل‌بیت (ع) را به زبان روز برای اقشار مختلف مطرح کنیم، بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود. اگر مردانگی و جوانمردی اهل‌بیت (ع) را برجسته و معرفی کنیم، بسیاری از ناملایمات برطرف می‌شود؛ چون انسان به‌طور فطری با این فضیلت‌ها همراه می‌شود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
